Stres abiotyczny - jak sobie z nim radzić?

Stres to określenie opisujące zaburzenia w różnych sferach funkcjonowania organizmów żywych i nie dotyczy wyłącznie ludzi i zwierząt. Nawet rośliny uprawne są narażone na pewne rodzaje stresu - abiotyczny i biotyczny. Stres abiotyczny u roślin obejmuje czynniki stresogenne pochodzące z przyrody nieożywionej.

Zbyt silny stres abiotyczny może przyczynić się do obniżenia plonowania, a nawet śmierci rośliny. Warto więc wiedzieć, z czego wynika stres abiotyczny i jak skutecznie sobie z nim radzić.

Spis treści

Czym jest stres abiotyczny i jakie są jego źródła?

Stres abiotyczny roślin to zjawisko wywołane przez czynniki zewnętrzne środowiska, w którym żyje roślina. Może wystąpić pod powierzchnią gruntu w sytuacji, gdy roślina jest często przesadzana, w wyniku czego uszkodzony zostaje system korzeniowy, albo wyniku nadmiernego zasolenia gleby lub obecności metali ciężkich w glebie.

Abiotyczne czynniki stresowe mogą wystąpić także ponad powierzchnią gleby, z powodu takich czynników, jak susza i nadmierne nasłonecznienie, przelanie, niskie lub wysokie temperatury, przymrozki, wiatr czy salinizacja. Zaburzenia wywołane przez te czynniki mogą być odwracalne lub nieodwracalne.

Objawy i skutki stresu abiotycznego dla roślin

Stres abiotyczny wpływa negatywnie na zdrowie roślin. Reakcja roślin na stres zależy od czasu trwania czynnika stresowego, poziomu jego nasilenia oraz łącznej ilości stresu. Stres środowiskowy może w bardzo krótkim czasie powodować zmiany fizjologiczne i morfologiczne w roślinach.

Zaliczamy do nich nagromadzenie reaktywnych form stresu i zmniejszenie aktywności fotosyntetycznej. Wpływa to negatywnie na wzrost roślin i wysokość plonu, a niekiedy może wystąpić nawet uszkodzenie mechaniczne części rośliny znajdującej się ponad powierzchnią gruntu (m.in. podczas suszy, silnej ulewy czy silnego wiatru).

Susza powoduje brak dostępu do wody, co prowadzi do zamknięcia szparki w liściach rośliny, ograniczając jej zdolność do fotosyntezy. W efekcie następuje zahamowanie wzrostu i obumieranie tkanek rośliny.

Nadmiar wody wywołuje nadmierną wilgotność gleby i może prowadzić do niedotlenienia układu korzeniowego oraz sprzyjać rozwojowi chorób grzybowych. Rośliny mogą cierpieć na niedotlenienie także w sytuacji, gdy korzenie są zanurzone w wodzie przez dłuższy czas.

Skrajne temperatury, zarówno wysokie, jak i niskie, mogą powodować uszkodzenia komórek rośliny. Reakcja roślin na te czynniki może wiązać się ze zmniejszeniem aktywności metabolicznej lub zwiększeniem produkcji związków chemicznych, które chronią przed stresem termicznym.

Zanieczyszczenia chemiczna, takie jak pestycydy czy metale ciężkie przyczyniają się do uszkodzenia komórek rośliny i wpływają negatywnie na procesy metaboliczne.

Tradycyjne i innowacyjne metody łagodzenia stresu abiotycznego

Aby chronić uprawy przed negatywnym wpływem stresu abiotycznego, istotne jest działanie mające na celu ograniczenie ich czynników. Każdy rolnik zna swoje pole uprawne i wie, z jakimi negatywnymi czynnikami mają do czynienia rośliny.

Jeżeli więc problemem jest susza, należy zadbać o odpowiednie nawodnienie i zastosować osłony przeciwsłoneczne. Pozwolą one utrzymać równowagę między dostępem do światła, a wilgotnością gleby, ograniczając zaburzenia w tej kwestii. Warto też postawić na ekologiczne nawożenie, nazywane mulczowaniem.

Polega ono na pokrywaniu powierzchni gleby między uprawianymi roślinami materiałami ograniczającymi parowanie wody i wzrost chwastów. Dzięki zastosowaniu tej metody gleba nie traci wody pomimo suchej i gorącej pogody.

Na poprawę jakości gleby korzystnie wpłynie zastosowanie ekstraktu z alg morskich wykazującego działanie biostymulujące. Algi są bowiem roślinami zawierającymi wysoko skoncentrowane hormony roślinne pozwalające im żyć w warunkach silnego stresu. Algi są bowiem narażone na działanie fal, pływów czy gwałtownych zmian temperatury.

Wpływ nawozów i ekstraktów z alg na odporność roślin

Ekstrakt z alg zawiera mikro- i makroelementy wpływające korzystnie na uprawy. Są to między innymi polisacharydy wspomagające odporność roślin na stres biotyczny i abiotyczny. Bioaktywne związki zawarte w nawozie wpływają na jakość gleby, co z kolei wpływa na wzrost i rozwój roślin.

Korzystny wpływ naturalnych ekstraktów z alg brunatnic został potwierdzony przez badania przeprowadzane w placówkach badawczych i w gospodarstwach. Preparaty z wyciągiem z brunatnic jest źródłem wielu składników niezbędnych do zachowania zdrowia roślin. Są to: aminokwasy, fitohormony (auksyny, gibereliny, cytokininy), enzymy, witaminy, oligosacharydy, polisacharydy, kwas alginowy, mannitol, poliaminy i inne mikro- i makroelementy.

Nawozy i ekstrakty z alg morskich podnoszą odporność roślin, gdyż:

  • wspomagają rośliny w rozbudowie systemu korzeniowego i regenerują go po wystąpieniu warunków stresowych,
  • stymulują pobieranie i transport składników pokarmowych z podłoża, także w niekorzystnych warunkach,
  • zwiększają syntezę chlorofilu i proces fotosyntezy, przeciwdziałają starzeniu się komórek i ujemnym skutkom stresu biotycznego i abiotycznego,
  • przyspieszają regenerację uszkodzonych roślin,
  • pobudzają kwitnienie i zawiązywanie owoców, zwiększają wysokość i jakość plonu.

W efekcie rośliny stają się bardziej odporne na warunki stresowe i w mniejszym stopniu ulegają porażeniu przez patogeny wywołujące choroby.

Porównanie stresu abiotycznego i biotycznego

Spośród czynników stresowych roślin wyróżniamy kilka grup, ze względu na ich źródło. Stresem abiotycznym nazywamy czynniki środowiskowe, nieożywione.

Z kolei stres biotyczny to czynniki materii ożywionej zagrażające roślinom uprawnym. Zaliczamy do nich: szkodniki (bakterie i wirusy), patogeny (grzyby, owady, inne rośliny konkurencyjne), zwierzęta, a także działalność człowieka.

Stres biotyczny i abiotyczny negatywnie odbija się na kondycji roślin. Choć stresory wymuszają reakcję roślin w postaci przystosowania się do nowych warunków lub wykształcenia odporności, występowanie ich naraz w jednym czasie może powodować nieodwracalne zmiany we wzroście i rozwoju roślin. Co więcej, czynnik stresu z jednej grupy może na tyle osłabić roślinę, że staje się ona podatna na czynniki stresu z grupy drugiej.

Dlatego jest to niezmiernie ważne, by hodowca lub rolnik działał kompleksowo i szybko reagował na wszelkie niekorzystne zmiany środowiskowe.

Umieściła: Pomoc Pomoc